اهمیت تمرین تنفس در یوگا
در تمرینات تنفسی یوگا – پرانایاما – تفاوتی بین نفس کشیدن خودکار و آگاهانه وجود دارد.
بیشتر بخوانید
۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۴
۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۴
آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که یوگا چگونه به شکل امروزی خود تبدیل شد؟ پاسخ به این پرسش نیازمند بررسی عمیق تاریخچه‌ای پیچیده و چندلایه است که توسط استادانی بزرگ و تأثیرگذار شکل گرفته است.
آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که یوگا چگونه به شکل امروزی خود تبدیل شد؟ پاسخ به این پرسش نیازمند بررسی عمیق تاریخچه‌ای پیچیده و چندلایه است که توسط استادانی بزرگ و تأثیرگذار شکل گرفته است. این مقاله به معرفی چهره‌های کلیدی در تاریخ یوگا می‌پردازد؛ کسانی که با فلسفه‌ها و آموزه‌های منحصر به فرد خود، مسیر این تمرین معنوی و جسمی را هموار کرده‌اند.
پاتانجلی اغلب به عنوان بنیان‌گذار یوگای مدرن شناخته می‌شود. شهرت او بیشتر به دلیل نگارش «سوتره‌های یوگا» است؛ متنی بنیادین که همچنان تأثیر بسزایی در فلسفه و تمرین یوگا دارد.
با این حال، شخصیت تاریخی پاتانجلی تا حد زیادی در ابهام است. مورخان زمان زندگی او را بین چند قرن پیش از میلاد تا قرون ابتدایی میلادی تخمین می‌زنند. برخی پژوهشگران حتی بر این باورند که آثار منتسب به او، توسط چند نویسنده با نام مستعار پاتانجلی نوشته شده‌اند.
صرف نظر از این مسائل، اثر او نقطه عطفی در تاریخ یوگا به شمار می‌رود. کتاب «سوتره‌های یوگا» شامل ۱۹۶ اصل است که پایه‌های یوگای راجا یا یوگای کلاسیک را بنا می‌نهد. در این کتاب، پاتانجلی از هشت شاخه یوگا سخن می‌گوید که شامل اصول اخلاقی (یاما و نیاما)، حرکات بدنی (آسانا)، کنترل تنفس(پرانایاما)، کناره‌گیری از حواس (پراتیاهارا)، تمرکز (دهارانا)، مراقبه (دهیانا)،و سرانجام حالت اشراق (سامادهی) می‌شود.
آموزه‌های پاتانجلی الهام‌بخش اکثر اساتید یوگا در سراسر تاریخ بوده و راهنمای فلسفی بسیاری از مکاتب یوگای مدرن به شمار می‌روند.
آدی شانکاراچاریا یکی از بزرگ‌ترین فلاسفه هند است. هرچند نام او اغلب با یوگا همراه نیست، اما آموزه‌هایش در خصوص وحدت روح(آتمن) با حقیقت غایی (برهمن) تأثیر ژرفی بر جنبه‌های معنوی و مراقبه‌ای یوگا گذاشته است.
وی از مکتب آدوایتا ودانتا دفاع می‌کردکه به یگانگی وجود باور دارد. آموزه‌های او بر یوگای دانایی (جنانا یوگا)، یوگای جامع و سایر شاخه‌های مراقبه‌ای یوگا تأثیرگذار بوده‌اند.
اگرچه آدی شانکاراچاریا معلم یوگا به معنای متداول آن نبوده، اما از طریق تأثیر بر متفکران بزرگی همچون سوامی ویوکاناندا، سهمی بزرگ در گسترش یوگای معنوی ایفا کرده است.
سوامی ویوکاناندا از جمله افرادی است که موجب آشنایی دنیای غرب با یوگا شد. سخنرانی تاریخی او در پارلمان ادیان جهان در شیکاگو در سال ۱۸۹۳ نقطه عطفی در گسترش معنویت هند در غرب بود.
او بر یوگای راجا (تمرکز بر مراقبه و کنترل ذهن) و استفاده عملی از ودانتا در زندگی روزمره تأکید داشت. ویوکاناندا برخلاف نگاه رایج به یوگا، اعتقادی به اهمیت آسانا (حرکات بدنی) نداشت و تمرکز او بیشتر بر تمرینات تنفسی (پرانایاما)، مراقبه و تفکر مثبت بود.
از جمله آثار معروف او می‌توان به «راجایوگا»، «جنانا یوگا»، «مراقبه و روش‌های آن» و «کارما یوگا» اشاره کرد.
سری اوروبیندو فیلسوف، شاعر و انقلابی هندی بود که سیستم یوگای جامعی را توسعه داد. یوگای او تلفیقی از شاخه‌های مختلف یوگا ازجمله هاتا، راجا، بهاکتی، کارما، جنانا و جاپا یوگا است.
او پس از بازگشت از انگلستان، به مبارزات استقلال هند پیوست و سپس به مطالعه فلسفه و معنویت پرداخت. یوگای جامع او با هدف تعالی آگاهی و رهایی از محدودیت‌های نفس شکل گرفت. برخلاف دیگران، او یوگا را از منظر آسانا آموزش نمی‌داد، بلکه بر تسلیم در برابر نیروی الهی و تحول درونی تأکید داشت.
شایان ذکر است که یوگای جامع به دو شکل وجود دارد: یکی یوگای سری اوروبیندو و دیگری یوگای سوامی ساچیداناندا که بعدها در ایالات متحده مطرح شد.
کریشنا‌ماچریا یکی از تأثیرگذارترین اساتید یوگا در قرن بیستم بود. برخی از مشهورترین شاگردان او عبارتند از: بی.کی.اس آینگر،پاتابی جویس، ایندرا دوی و دسیکاچار (پسرش).
او هفت سال را در تبت تحت تعلیم استاد شیوگشوارا برهماچاری گذراند و در آنجا با یوگا سوتراهای پاتانجلی، هاتا یوگا و جنبه‌های درمانی یوگا آشنا شد.
کریشنا‌ماچریا مفهوم «وینیاسا» (هماهنگی تنفس با حرکت) را مطرح کرد و اولین کسی بود که تمرینات یوگا را با نیازهای فردی هماهنگ کرد. او همچنین در آموزش‌هایش از تمرینات فیزیکی برای جوانان و تمرینات درمانی برای افراد بیمار استفاده می‌کرد.
تأثیر او از طریق شاگردانش به سراسر جهان گسترش یافت و موجب رواج سبک‌های متنوع یوگا در عصر حاضر شد.
ایندرا دوی، نخستین زن و نخستین غیرهندی بود که تحت تعلیم کریشنا‌ماچریا در یک آشرام هندی قرار گرفت. او با نام اصلی اوژنیاپترسون در لتونی به دنیا آمد و پس از علاقه‌مندی به فرهنگ هند، به این کشور سفر کرد.
با وجود مقاومت اولیه کریشنا‌ماچریا در پذیرش او، ایندرا با حمایت مهاراجه میسور توانست وارد آموزش شود.
او پس از مدتی به هالیوود رفت و به آموزش یوگا به چهره‌های مشهور، از جمله مریلین مونرو پرداخت. تأکید او بر جنبه‌های فیزیکی و درمانی یوگا، آن را برای مخاطبان غربی جذاب‌تر کرد و به گسترش آن در سطح جهانی کمک شایانی نمود.
پاراماهانسا یوگاناندا با معرفی یوگای کریا به غرب، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ یوگا دارد. اثر معروف او «زندگی‌نامه یک یوگی» الهام‌بخش میلیون‌ها نفر در مسیر معنویت بوده است.
یوگای کریا نوعی تکنیک مراقبه است که برتعالی روح، تعادل ذهن و بدن و رشد معنوی سریع تمرکز دارد.
یوگاناندا در سال ۱۹۲۰ بنیاد «انجمن خودشناسی»را تأسیس کرد و آموزش‌های ساختارمندی در زمینه فلسفه و تمرین یوگا ارائه داد.
او تأکید داشت که یوگا تنها تمرینی بدنی نیست، بلکه سفری درونی برای دستیابی به خودشناسی و آگاهی برتر است.
شری یوگندرا، با نام اصلی مانی‌بهای هری‌بهایدسای، نقش مهمی در تغییر نگرش به یوگا از یک تمرین رمزآلود به ابزاری برای سلامتی و تندرستی ایفا کرد. او سنت‌های شرقی را با دیدگاه‌های غربی ترکیب کرد و پایه‌های یوگای مدرن را بنا نهاد.
او با متخصصان سلامت همچون جان هاروی کلاگو بندیکت لوست همکاری کرد تا فواید یوگا را از منظر علمی برای جوامع غربی اثبات کند.رویکرد نوآورانه‌اش موجب احیای تمرینات هاتا یوگا و شناساندن یوگا به عنوان یک ابزار درمانی شد.
در سال ۱۹۱۸، مؤسسه یوگا را بنیان نهاد که یکی از نخستین مراکز یوگا در جهان بود با هدف عمومی سازی یوگا فارغ از باورهای مذهبی افراد.
شریمتی سیتا دوی، همسر شری یوگندرا، یکی از نخستین زنان معلم یوگا و از پایه‌گذاران مشارکت زنان در یوگا محسوب می‌شود. او پس از ازدواج با شری یوگندرا در سال ۱۹۲۷، خود را به طور کامل وقف یوگا کرد. در دورانی که یوگا به طور عمده توسط مردان انجام می‌شد، این کار بسیار پیشرو بود.
او با تمرکز بر موضوعات مرتبط با زنان مانند تعادل هورمونی، قاعدگی و بارداری، نخستین راهنمای جامع یوگا برای زنان با عنوان «حرکات آسان برای زنان» را تألیف کرد.
او با شکستن مرزهای جنسیتی و آموزش یوگا به زنان و کودکان، به الگویی برای نسل‌های بعدی زنان تبدیل شد.
سیواناندا رادا سراسواتی، با نام اصلی سیلویادمیتز، نقش مهمی در بومی‌سازی و معرفی یوگا به غرب، به ویژه کانادا داشت. او که از آلمان به کانادا مهاجرت کرده بود، در جستجوی معنویت به هند رفت و شاگرد سوامی سیواناندادر ریشیکش شد.
او یکی از نخستین زنان غربی بود که عنوان سنیاسین (راهب جویای حقیقت معنوی) را گرفت و پس از بازگشت به کانادا، آشرام یاشودهارا را بنیان گذاشت.
او انواع مختلف یوگا از جمله کارما یوگا،بهاکتی یوگا، جیانا یوگا و کریا یوگا را آموزش داد و فضایی برای رشد فردی و اجتماعی ایجاد کرد.
سری پاتابی جویس از شاگردان مستقیم تیرومالایکریشنا‌ماچاری بود و سیستم آشتانگا یوگا را ساختار مند و جهانی کرد. این سبک بر اساس مجموعه‌ای از آساناهای ثابت و متصل به وسیله وینیاسا (حرکت هماهنگ با تنفس) شکل گرفت.
و همچنین روش «تریستانا» (ترکیب حالت بدنی،تنفس و نقطه تمرکز) را معرفی کرد که تمرین یوگا را به ابزاری برای سلامت جسم و رشد ذهن و انرژی درونی تبدیل می‌کند.
با تأسیس مؤسسه تحقیقاتی آشتانگا یوگا در میسور، تأثیر جهانی این سبک را گسترش داد. با وجود دستاوردهای او، اتهاماتی مبنی بر سوء رفتار جنسی بر وجهه او سایه افکند و بحث‌هایی در مورد اخلاق، روابط استاد و شاگرد و محیط امن در یوگا به وجود آمد.
بلور کریشنا‌ماچار سونداراراجا (بی. کی.اس.) آیینگر، از پیشگامان یوگای مدرن بود. یوگای آیینگر با تمرکز بر دقت در وضعیت بدن، استفاده از ابزارهایی مانند بلوک، کمربند و پتو، و کاربرد درمانی آساناها، شناخته می‌شود.
او با انتشار کتاب «نور بر یوگا»، مرجع اصلی یوگای مدرن را ارائه کرد. این کتاب شامل دستورالعمل‌های دقیق برای بیش از ۲۰۰ آسانا است.
حضور او در تلویزیون و معرفی یوگا به مخاطبان جهانی، به محبوبیت بیشتر این سبک کمک کرد. مجله TIMEدر سال ۲۰۰۴ او را یکی از تأثیرگذارترین افراد جهان معرفی کرد.
ماهاریشی ماهش یوگی، با معرفی روش TM (مدیتیشن متعالی)، نقش مهمی در گسترش مراقبه ایفا کرد. این روش مبتنی بر تکرار مانترا برای رسیدن به آرامش عمیق و آگاهی بالا طراحی شده است.
او این روش را به میلیون‌ها نفر آموزش دادو هزاران مربی تربیت کرد. آموزه‌های او ترکیبی از اصول ودایی با نیازهای زندگی مدرن بود و تأثیر فراوانی بر تلفیق مدیتیشن با یوگای معاصر گذاشت.
سوامی ساچیداناندا، معلم و گوروی یوگابود که شهرتش بیشتر به دلیل آغاز جشن موسیقی ووداستاک در سال ۱۹۶۹ است. او یوگا را ابزاری برای پیوند میان فرهنگ‌ها و مذاهب مختلف می‌دانست و از طریق گیاه‌خواری، حفظ محیط زیست و گفت‌وگوی بین مذهبی به ترویج صلح پرداخت.
روش یوگای تلفیقی او، شامل عناصر هاتا یوگا،راجا یوگا، بهاکتی، کارما، جیانا و جاپا یوگا بود و امروزه در سراسر جهان توسط مؤسسه یوگای تلفیقی آموزش داده می‌شود.
سوامی راما در دهه ۱۹۷۰ در کلینیک منینگر آمریکا، توانایی کنترل فعالیت‌های خودمختار بدن همچون ضربان قلب و دمای پوست را با استفاده از مراقبه نشان داد و جامعه علمی را شگفت‌زده کرد.
آموزه‌های او مبتنی بر ارتباط عمیق ذهن،جسم و روح بود و تأثیر زیادی بر کاربرد یوگا در درمان استرس و اختلالات روان‌تنی داشت.با این حال، او نیز به دلیل سوء رفتار جنسی، با محکومیت قضایی مواجه شد.
یوگی بهاجان یوگای کندالینی را که شامل مانترا، تنفس، آواز و حرکات تکراری برای بیداری انرژی شاکتی است، به غرب معرفی کرد.او سازمان ۳HO (سالم، خوشحال، مقدس) را تأسیس کرد که اکنون بیش از ۳۰۰ مرکز یوگا در ۳۵ کشور دارد.
مروج یوگای شخصی سازی شده
پسر کریشنا‌ماچاری و خالق روش «وینی‌یوگا»،که بر کاربرد متناسب یوگا با توجه به شرایط جسمی، سنی و فرهنگی افراد تمرکز دارد. آموزه‌های او پایه‌گذار دیدگاه درمانی یوگا و در نهایت منجر به رسمیت یافتن یوگا درمانی شدند.
نقل‌قول معروف او از کتاب «قلب یوگا» بیان‌گر جوهره دیدگاهش است:
«موفقیت یوگا در توانایی اجرای آسانا نیست،بلکه در تأثیر آن بر کیفیت زندگی و روابط ماست.»
سری دارما میترا به دلیل تخصص در هاتا یوگا و سبک زندگی پر از خدمت و آموزش، به عنوان «معلم معلمان» شناخته می‌شود. اثر برجسته او «نقشه یوگای استاد با ۹۰۸ آسانا» و کتاب «آساناها: ۶۰۸ حرکت یوگا» از منابع ارزشمند آموزش یوگا هستند.
او روش «یوگای دارما» را بر اساس اصول هاتا-راجا یوگا بنیان نهاد و بر یاما، به ویژه آهیمسا (پرهیز از خشونت)، تأکید دارد و از طریق گیاه‌خواری آن را ترویج می‌کند.
و همه دیگران…
این فهرست تنها نمایی کلی از شخصیت‌های برجسته در تاریخ یوگا است. جهان یوگا بسیار گسترده، پیچیده و عمیق است و شامل آموزگاران بی‌شماری است که هر یک سهمی در گسترش و تکامل این مسیر معنوی داشته‌اند.
از حکیم پاتانجلی و کریشنا‌ماچاری گرفته تا مربیان گمنامی که در سکوت استودیوها به هدایت دیگران می‌پردازند، هر یک نقشی در استان پویا و زنده یوگا ایفا کرده‌اند.
هر بار که بر روی مت خود می‌نشینی، بخشی از این سنت کهن اما در حال رشد را زنده می‌کنی.
شما میتوانید از طریق پر کردن فرم یا تماس تلفنی با ما در ارتباط باشید.
